Umleið ein mánað síðani var eg á sjónleikarastevnu hjá MáF, og tað fyrsta, sum fór fram á hesi stevnu var ein sera áhugaverdu pallborðsfundur, sum tíverri ikki var opin fyri alemninginum og fjølmiðlunum. Sum vera man var nógv tosað um sjónleik á hesum fundinum, og nógv áhugaverd sjónarmið vóru løgd fram, men tað, sum hevur mín áhuga í hesum føri eru nøkur orð ein góður maður úr Fuglafiðri kom við.
Hann segði frá, at hvønn morgun, tá hann fór upp, tendraði hann norska útvarpið, og har var tíðindaflutningurin býttur upp á hendan hátt: fyrst 10 minuttir av vanligum tíðindum um politikk og katastrofur, síðani 10 minuttir av ítrottartíðindum, og síðani 10 minuttir av mentanartíðindum. Tanki hansara við at fortelja okkum hetta, var sjálvandi hesin: Um tú skalt skapa áhuga fyri nøkrum, so noyðist tú at upplýsa um tað, og upplýsir tú t.d. meira um mentan enn um nakað annað, ja, so er størri kjansur fyri, at fólk generelt fáa størri áhuga fyri mentan enn fyri nøkrum øðrum. Ja, og er tað, sum í okkara føri, ítrottur, tíðindaflutningurin leggur stórst dent á, ja, so er tað ítrotturin sum flest fólk ganga upp í.
Nú er tað ikki, tí eg (enn einaferð) ætlið at leggja eftir ítrottinum, - tað er jú onki galið við ítrotti, tað er heldur tíðindaflutninginum og prioriteringini, eg hugsi um. Taka vit t.d. útvarpið, ja, so er hvønn dag á døgðura ein fastur táttur um ítrott, sum ofta varir líka leingi, ja, onkuntíð longri enn øll hini tíðindini, ið eru politikkur, katastrofur og mentan og alt hitt, tilsamans. Prosentparturin av mentanartíðindum man næstan kunna mátast í promillum. Tað sama ger seg runt roknað galdandi fyri bæði bløð og sjónvarp, bløðini hava kanska eitt sindur hægri prosentbýti, sjonvarpið helst eitt sindur minni, men fakta er, at mentanin ikki rættiliga hevur nakað "søluvirðið" í tíðindahøpi. Og tað er neyðugt at undirstrikað, at av øllum sum fjølmiðlarnir koma við, er tað tíðindaflutningurin, sum hevur stórst ávirkan á fólk.
Ja, nú eru tað nokk meira enn ein sum sigur, at eru tað so fá mentanartíðindi, so er tað tí at tað er so lítið, sum hendir á hasum økinum. Men soleiðis er tað bara ikki. Tað hendur ein rúgva, hóast tíðindi um tað ikki koma fram. Og her er tað so, at vit koma til mítt tankaexperiment:
Latum okkum nú siga, at fjølmiðlarnir frá í t.d. 1. januar ár 2000 avgjørdu, at nú skal tíðin/plássið í tíðindunum býtast demokratiskt millum vanlig tíðindi, mentan og ítrott, t.d. 10 minuttir í part hvørja ferð. Sjálvandi noyðast fjølmiðlarnir at gera meira uppsøkjandi arbeiði viðvíðkjandi mentanini, tey noyðast at fortelja um tær bøkurnar sum koma út eitt sindur meira enn bara ein setnig og hvussu nógvar blaðsíður, hon er. Tey fara t.d. at vera noydd at senda brot úr konsertum, líkasum brot úr fótboltsdystum. Tey mugu verða líka áhugaði í framsýningini hjá N.N., sum í at N.N. hevur skorað móti tí og tí. Men tað skuldi álvaratos ikki verið ómøguligt.
Tað, sum so vildi verið áhugavert at sæð, var úrslitið av hesum í longdini. Mín teori er, at smátt um smátt vildu fólk byrja at ganga til sjónleikir aftur, konsertsalir og framsýingarhøli vildu verið á tremur, útláni á bókasøvnum og sølan í bókhandlum vildi voksið, og ikki bara fyri endurminningar og bygdasøgurnar, og kvølsdkúlaskeiðini vildu verið yvirteknaði. Kanska vildi tað tikið eina tíð, men eg ivist ikki eina løtu í, at tað hevði gjørt mun. Við áhuga skapar tú áhuga.
Enn eru vit so ikki 1. januar ár 2000, men man hevur væl loyvi at droyma........
Hann segði frá, at hvønn morgun, tá hann fór upp, tendraði hann norska útvarpið, og har var tíðindaflutningurin býttur upp á hendan hátt: fyrst 10 minuttir av vanligum tíðindum um politikk og katastrofur, síðani 10 minuttir av ítrottartíðindum, og síðani 10 minuttir av mentanartíðindum. Tanki hansara við at fortelja okkum hetta, var sjálvandi hesin: Um tú skalt skapa áhuga fyri nøkrum, so noyðist tú at upplýsa um tað, og upplýsir tú t.d. meira um mentan enn um nakað annað, ja, so er størri kjansur fyri, at fólk generelt fáa størri áhuga fyri mentan enn fyri nøkrum øðrum. Ja, og er tað, sum í okkara føri, ítrottur, tíðindaflutningurin leggur stórst dent á, ja, so er tað ítrotturin sum flest fólk ganga upp í.
Nú er tað ikki, tí eg (enn einaferð) ætlið at leggja eftir ítrottinum, - tað er jú onki galið við ítrotti, tað er heldur tíðindaflutninginum og prioriteringini, eg hugsi um. Taka vit t.d. útvarpið, ja, so er hvønn dag á døgðura ein fastur táttur um ítrott, sum ofta varir líka leingi, ja, onkuntíð longri enn øll hini tíðindini, ið eru politikkur, katastrofur og mentan og alt hitt, tilsamans. Prosentparturin av mentanartíðindum man næstan kunna mátast í promillum. Tað sama ger seg runt roknað galdandi fyri bæði bløð og sjónvarp, bløðini hava kanska eitt sindur hægri prosentbýti, sjonvarpið helst eitt sindur minni, men fakta er, at mentanin ikki rættiliga hevur nakað "søluvirðið" í tíðindahøpi. Og tað er neyðugt at undirstrikað, at av øllum sum fjølmiðlarnir koma við, er tað tíðindaflutningurin, sum hevur stórst ávirkan á fólk.
Ja, nú eru tað nokk meira enn ein sum sigur, at eru tað so fá mentanartíðindi, so er tað tí at tað er so lítið, sum hendir á hasum økinum. Men soleiðis er tað bara ikki. Tað hendur ein rúgva, hóast tíðindi um tað ikki koma fram. Og her er tað so, at vit koma til mítt tankaexperiment:
Latum okkum nú siga, at fjølmiðlarnir frá í t.d. 1. januar ár 2000 avgjørdu, at nú skal tíðin/plássið í tíðindunum býtast demokratiskt millum vanlig tíðindi, mentan og ítrott, t.d. 10 minuttir í part hvørja ferð. Sjálvandi noyðast fjølmiðlarnir at gera meira uppsøkjandi arbeiði viðvíðkjandi mentanini, tey noyðast at fortelja um tær bøkurnar sum koma út eitt sindur meira enn bara ein setnig og hvussu nógvar blaðsíður, hon er. Tey fara t.d. at vera noydd at senda brot úr konsertum, líkasum brot úr fótboltsdystum. Tey mugu verða líka áhugaði í framsýningini hjá N.N., sum í at N.N. hevur skorað móti tí og tí. Men tað skuldi álvaratos ikki verið ómøguligt.
Tað, sum so vildi verið áhugavert at sæð, var úrslitið av hesum í longdini. Mín teori er, at smátt um smátt vildu fólk byrja at ganga til sjónleikir aftur, konsertsalir og framsýingarhøli vildu verið á tremur, útláni á bókasøvnum og sølan í bókhandlum vildi voksið, og ikki bara fyri endurminningar og bygdasøgurnar, og kvølsdkúlaskeiðini vildu verið yvirteknaði. Kanska vildi tað tikið eina tíð, men eg ivist ikki eina løtu í, at tað hevði gjørt mun. Við áhuga skapar tú áhuga.
Enn eru vit so ikki 1. januar ár 2000, men man hevur væl loyvi at droyma........
